Op 28 november kwamen 230 boeren, wetenschappers, beleidsmakers, journalisten en docenten samen in congrescentrum Antropia in Driebergen. Het programma stond in het teken van de toekomst van biodynamische landbouw, met een mix van onderzoek, praktijkervaringen en visie.

Samen

Rudolf Steiner benadrukte in zijn Landbouwcursus dat landbouw meer is dan voedselproductie; het is een integraal onderdeel van een gezonde samenleving. Wanneer je werkt vanuit een samenhangende visie, ontstaat een landbouwsysteem dat in balans is – met de natuur, de gemeenschap en de economie.

Ellen Winkel illustreerde dit tijdens het congres met voorbeelden van nieuwe samenwerkingsverbanden tussen boeren en consumenten. "Om de verbinding tussen boer en afnemer goed te verzorgen, zijn initiatieven ontstaan waarbij klanten meedenken, risico delen en verantwoordelijkheid nemen," vertelde ze. Groente-abonnementen en zelfoogsttuinen zijn hiervan succesvolle voorbeelden, waarin samenwerking en wederzijds vertrouwen centraal staan.

De cijfertjes

Tijdens het congres deelde dr. Jürgen Fritz van de Universiteit van Kassel onderzoeksresultaten over de voordelen van biologisch-dynamische landbouw. Hij verwees onder andere naar de DOK-trial, een langlopend onderzoek van het Zwitserse FIBL-instituut. Deze trial vergelijkt biodynamische, biologische en conventionele landbouwmethoden en toont aan dat biodynamische teelt niet alleen duurzamer is, maar ook planten helpt beter om te gaan met stress door klimaatverandering.

De cijfers spreken voor zich: biodynamische landbouw verlaagt de kosten voor gewasbescherming (-92%), bemesting (-57%) en energie (-62%) vergeleken met conventionele teelt. Hoewel de opbrengst iets lager is, loopt het verschil terug: van 80% in 2003 naar 85% in 2006.

In zijn voordacht presenteerde Jürgen ook een update uit het Zwitserse DOK veldonderzoek, dat al 45 jaar het verschil kwantificeert tussen gangbare teelt met alleen kunstmest, gangbare teelt met kunst- en dierlijke mest, biologische teelt met dierlijke mest en biodynamische teelt met compost en preparaten. Na 45 jaar kan er geconcludeerd worden dat de bodemstructuur van de biodynamische proefvelden veel beter is dan van de andere drie. Ten opzichte van de gangbare teelt met alleen kunstmest, bevat de biodynamische landbouwgrond 18% meer humus, 40% meer micro-organismes, 83% meer bodemactiviteit en 37% meer mineralen mobilisatie. Dit verschil kan niet alleen door het gebruik van compost worden verklaard, ook het gebruik van preparaten heeft effect gehad.

Zo blijkt uit onderzoek dat biodynamische preparaten een positieve invloed hebben op het microbioom van de bodem én op de voedingswaarde van gewassen.

Een voorbeeld is het gebruik van mestpreparaten. In de herfst wordt mest van een drachtige koe in koehoorns gestopt en ingegraven. Tegen het voorjaar is de mest verteerd en wordt deze, na zorgvuldig mengen met water, als bodemversterker over de akkers gesproeid. Hoewel dit proces misschien ongebruikelijk klinkt, wijzen resultaten op opmerkelijke effecten op bodemgezondheid en gewaskwaliteit.

Fritz verwees ook naar ervaringen van boeren, zoals die van de Franse onderzoeker Pierre Masson. Hij moedigde boeren aan om met biodynamische preparaten te experimenteren op een deel van hun land. Het resultaat? Geen enkele boer stopte ermee, omdat de voordelen duidelijk merkbaar waren.

100 jaar + nog vele jaren

In aanloop naar het congres presenteerde Charlotte Sederel van het Louis Bolk Instituut een sociologisch onderzoek onder generaties biodynamische boeren, met als titel Met BD elan de toekomst in.

De resultaten laten zien dat biodynamische boeren, ongeacht leeftijd, vertrouwen hebben in hun methode en toekomst. Hun belangrijkste drijfveren zijn zorg voor milieu en biodiversiteit (81%), voldoening in het werk (68%) en het welzijn van dieren (50%). Opvallend is dat 71% nooit overweegt te stoppen, een positieve uitschieter in vergelijking met andere agrarische sectoren.

Uitdagingen liggen vooral bij klimaatverandering, rendabiliteit, personeelstekort en regelgeving.